Ο Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

ΕΝΟΤΗΤΑ 45

Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου

Στη δεκαετία του 1930 πυκνώνουν τα μηνύματα του πολέμου.

1931: η Ιαπωνία καταλαμβάνει τη Μαντζουρία.

1934: η Γερμανία αποχωρεί από την Κ.Τ.Ε.

1935: η Γερμανία επαναφέρει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία

1936: η Ιταλία εισβάλλει στην Αιθιοπία και αποχωρεί από την Κ.Τ.Ε.

η Γερμανία καταλαμβάνει τη ζώνη της Ρηνανίας, βοηθά το φασίστα Φράνκο στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας και συνάπτει συμμαχία με την Ιταλία (Άξονας Ρώμης – Βερολίνου)

1937: πόλεμος Ιαπωνίας κατά της Κίνας

1938: η Γερμανία ενσωματώνει την Αυστρία και υπογράφει συμφωνία με Γαλλία, Βρετανία για προσάρτηση της Δυτ. Τσεχοσλοβακίας  (πολιτική κατευνασμού δηλαδή υποχώρηση στις γερμανικές απαιτήσεις).

1939: η Γερμανία προσαρτεί στα εδάφη της τη Δυτ. Τσεχοσλοβακία, υπογράφει με την Ε.Σ.Σ.Δ. σύμφωνο μη επίθεσης και απαιτεί με απειλή πολέμου από τη Πολωνία την παραχώρηση της περιοχής του Νταντσίχ.

η Ιταλία καταλαμβάνει την Αλβανία.

ΑΙΤΙΑ

1.Οι ταπεινωτικοί όροι στους ηττημένους του Α΄ Παγκοσμίου οδήγησαν στην οικονομική τους εξαθλίωση και στην προσβολή  του εθνικού τους αισθήματος.

2. Οι συνθήκες ειρήνης του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου άφηναν ανικανοποίητα τα αιτήματα διαφόρων κρατών και εθνοτήτων

3. Η οικονομική κρίση διευκόλυνε την εξάπλωση ολοκληρωτικών καθεστώτων.

4. Ο φόβος για την Ε.Σ.Σ.Δ. έκανε τις Δυτικές δυνάμεις να αντιμετωπίζουν με αδράνεια την επιθετικότητα της Γερμανίας.

5. Η Κ.Τ.Ε στάθηκε ανίκανη να αποτρέψει τον πόλεμο.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 44

Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που είχε να αντιμετωπίσει η Ελλάδα την εποχή του Μεσοπολέμου ήταν το προσφυγικό ζήτημα δηλαδή η στέγαση και η επαγγελματική αποκατάσταση των προσφύγων.

750.000 πρόσφυγες οδηγήθηκαν στη Μακεδονία και στη Θράκη γιατί εκεί υπήρχαν διαθέσιμες γαίες αλλά και για να ενισχυθεί το ελληνικό στοιχείο σε εκείνες τις περιοχές.

Στις πόλεις ιδρύθηκαν προσφυγικοί συνοικισμοί ενώ οι πλούσιοι διάλεγαν τις περιοχές που κατοικούσαν.

Η στάση των γηγενών απέναντι στους πρόσφυγες ήταν αρνητική. Πίστευαν ότι τους πήραν τη γη που θεωρούσαν δική τους, προσφέρανε φθηνά την εργασία τους χαμηλώνοντας έτσι και τις αμοιβές των ντόπιων, ήταν βενιζελικοί, είχαν περίεργα ονόματα, έτρωγαν άγνωστα φαγητά και οι γυναίκες τους δούλευαν σε ξένες δουλειές. Έτσι το «πρόσφυγας» ήταν απαξιωτικός χαρακτηρισμός.

Ωστόσο η άφιξη των προσφύγων σφράγισε τη νεοελληνική κοινωνία.

Σε πολιτικό επίπεδο εγκαταλείφθηκε η Μεγάλη Ιδέα, ενισχύθηκε η εθνική ομοιογένεια, το ελληνικό στοιχείο σε Μακεδονία και Θράκη και ο σοσιαλισμός.

Σε οικονομικό επίπεδο αναζωογονείται η αγροτική οικονομία, το εμπόριο και η βιομηχανία.

Σε κοινωνικό επίπεδο φέρνουν νέο τρόπο ζωής , συνήθειες, μουσική, κουζίνα. Βοηθούν στην έξοδο της γυναίκας στην αγορά εργασίας. Δίνουν νέα πνοή στα Γράμματα και στις Τέχνες ( σημαντικοί λογοτέχνες κατάγονταν από τη Μικρασία.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

-->

ΕΝΟΤΗΤΑ 43

Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου 1936

Στις 25 Μαρτίου 1924 ανακηρύσσεται από τη Βουλή, μετά από πρόταση του πρωθυπουργού Αλεξ. Παπαναστασίου, η Β΄ Ελληνική αβασίλευτη Δημοκρατία.

Το νέο πολίτευμα είναι ασταθές. Το 1925 ο Θεόδωρος Πάγκαλος επιβάλλει δικτατορία που ανατρέπεται λίγο αργότερα από τον Γ. Κονδύλη.

Στις εκλογές του 1928 επικρατεί το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο Βενιζέλος δίνει βαρύτητα στην ανόρθωση της οικονομίας, στην εδραίωση της δημοκρατίας, στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση (δημοτική γλώσσα στο γυμνάσιο, ενίσχυση πρωτοβάθμιας και τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης κ.λ.π. ), στην φιλική εξωτερική πολιτική προς τους γειτονικούς λαούς. Το 1929 ψηφίζεται το «Ιδιώνυμο», νόμος που δίνει το δικαίωμα στο κράτος να τιμωρεί όποιον διαδίδει επαναστατικές ιδέες. Έτσι νομιμοποιήθηκαν οι διώξεις κατά των κομμουνιστών και όσων συμμετείχαν σε κοινωνικούς αγώνες.

1933: επικράτηση αντιβενιζελικών κομμάτων με πρωθυπουργό τον Π. Τσαλδάρη.

1935 : ανατροπή του Τσαλδάρη από τον Γ. Κονδύλη, ο οποίος προχωρεί σε παλινόρθωση της μοναρχίας. Ο Γεώργιος Β΄ επιστρέφει και διορίζει πρωθυπουργό τον Ι. Μεταξά. Ακολουθούν αιματηρές διαδηλώσεις στη Θεσσαλονίκη και αλλού. Στις 4 Αυγούστου του 1936 επιβάλλεται δικτατορία από τον Μεταξά και τον Γεώργιο Β΄.

Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου οργάνωσε το κράτος κατά τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Ωστόσο δεν είχε ισχυρή κοινωνική στήριξη. Ο Μεταξάς οργάνωσε τη φασιστική νεολαία (ΕΟΝ), χρησιμοποίησε την προπαγάνδα και πήρε μέτρα υπέρ των εργατών και των αγροτών (Ι.Κ.Α.). Δημιούργησε ένα αυταρχικό κράτος και έκανε πολιτικές διώξεις. Στην εξωτερική πολιτική προσανατολίστηκε υπέρ της Μεγ. Βρετανίας.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ  42

Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

Πολλοί άνθρωποι στην εποχή του μεσοπολέμου αμφισβητούν τη δυνατότητα των φιλελεύθερων δημοκρατιών να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα. Έτσι στρέφονται είτε προς τον κομμουνισμό είτε προς το φασισμό.

Σοβιετική Ένωση: Μετά το θάνατο του Λένιν αναλαμβάνει ο Στάλιν, που  μετατρέπει την Ε.Σ.Σ.Δ. σε ισχυρή βιομηχανική δύναμη αλλά κυβερνά συγκεντρωτικά. Οι έχοντες διαφορετική άποψη διώκονται και δολοφονούνται. Οι εξουσίες συγκεντρώνονται στο πρόσωπο του Στάλιν και το κομμουνιστικό κόμμα απλώς υλοποιούσε τις αποφάσεις του (σταλινισμός ).

Ιταλία : Το 1921 ιδρύθηκε το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα του Μπενίτο Μουσολίνι, που πέτυχε τη στήριξη των δυσαρεστημένων και των μεγαλογαιοκτημόνων και βιομηχάνων. Το 1926  ο Μουσολίνι ήταν απόλυτος ηγέτης (ντούτσε ).Το κράτος επιδίωκε τον απόλυτο έλεγχο. Το μόνο νόμιμο κόμμα ήταν το φασιστικό ενώ οι αντίπαλοι φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Η νεολαία, τα συνδικάτα, τα Μ.Μ.Ε.  χειραγωγούνταν και η προπαγάνδα οργίαζε.

Γερμανία: Το 1919 ιδρύεται το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (ναζιστικό ). Πετυχαίνει  τη στήριξη των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων. Παράλληλα ενισχύεται και το κομμουνιστικό κόμμα της Γερμανίας. Τότε οι κεφαλαιούχοι, για να αντιμετωπίσουν τους κομμουνιστές, στηρίζουν οικονομικά τον Αδόλφο Χίτλερ. Το 1932 οι ναζί κερδίζουν τις εκλογές. Προχωρούν σε διώξεις κομμουνιστών και σοσιαλιστών. Ο Χίτλερ γίνεται απόλυτος ηγέτης (φύρερ ). Το μόνο νόμιμο κόμμα είναι το ναζιστικό. Η νεολαία χειραγωγείται. Η προπαγάνδα οργιάζει. Εφαρμόζεται επιθετική ρατσιστική πολιτική εναντίον όσων ήταν διαφορετικοί ( Εβραίοι, τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι, πολιτικοί αντίπαλοι).

Υπόλοιπη Ευρώπη : Επιβάλλονται καθεστώτα φασιστικού τύπου στην Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Λιθουανία, Αυστρία και Γαλλία.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 41

Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929

Η κρίση του 1929 βοήθησε τις ανώτερες τάξεις να ισχυροποιηθούν. Για όλους τους άλλους (μικροεπιχειρηματίες, εργάτες, αγρότες, δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους)  τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά.

Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, πρόεδρος των Η.Π.Α., έλαβε μια σειρά από μέτρα για ανακούφιση από την κρίση ( new deal ). Το κράτος αναθέτει μεγάλα δημόσια έργα σε ιδιωτικές επιχειρήσεις ακολουθώντας τις οικονομικές θεωρίες του Κέινς για επέμβαση του κράτους στην οικονομία με μεγάλες επενδύσεις ( διευθυνόμενη οικονομία ). Αυτό βοήθησε στη βελτίωση της κατάστασης από το 1934.

Το ίδιο περίπου συνέβη και στην Ευρώπη, με εξαίρεση την Ιταλία και τη Γερμανία, που ακολούθησαν ακραία πολιτική αυτάρκειας.

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 40

Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση

Αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου : 8.000.000 νεκροί, 6.000.000 τραυματίες και τεράστιες υλικές ζημιές.

Σε οικονομικό επίπεδο :

οι ευρωπαϊκές χώρες δανείζονται από τις Η.Π.Α.

Σε κοινωνικό επίπεδο:

τα μεσαία στρώματα είναι ο μεγάλος χαμένος.

οι γυναίκες μπαίνουν στην αγορά εργασίας και αποκτούν δικαίωμα ψήφου.

Σε πολιτικό επίπεδο :

η Ευρώπη χάνει την παγκόσμια κυριαρχία της πλήττεται το αποικιοκρατικό καθεστώς και δημιουργούνται κινήματα ανεξαρτησίας στις αποικίες.

Σε ιδεολογικό επίπεδο :

το καθεστώς της Ε.Σ.Σ.Δ. έλκει απογοητευμένους πολίτες της Ευρώπης.

άνοδος του κομμουνισμού αλλά και του εθνικισμού- φασισμού.

Τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο υπήρχε καχυποψία ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη, η οποία όμως σιγά- σιγά ξεπερνιέται. Επικρατεί οικονομική άνθηση ειδικά στις Η.Π.Α. Έχουμε διπλασιασμό της βιομηχανικής παραγωγής και των εισοδημάτων. Αυτό οδηγεί σε άνοδο των τιμών των μετοχών στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Τον Οκτώβριο του 1929 γίνονται προσπάθειες να πουληθούν μετοχές με αποτέλεσμα την κατάρρευση των τιμών στο χρηματιστήριο ( κραχ ) τη Μαύρη Πέμπτη. Οι συνέπειες ήταν οδυνηρές. Έκλεισαν επιχειρήσεις, εκατομμύρια κόσμος έμεινε άνεργος και συγκεντρώθηκε η οικονομική δύναμη στα χέρια πανίσχυρων οικονομικών συγκροτημάτων. Η κρίση επεκτάθηκε σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Ακολούθησε γενική κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 1929 – 1933 που ονομάστηκε Μεγάλη Ύφεση.