Η Ελλάδα από το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου έως τα τέλη του 20ού αιώνα

ΕΝΟΤΗΤΑ 54

Ο εμφύλιος πόλεμος (1944-1949)

Η απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας να αφοπλίσει μόνο τον ΕΛΑΣ, μετά την απελευθέρωση, προκάλεσε συλλαλητήριο διαμαρτυρίας από το ΕΑΜ στην Αθήνα, που εξελίχθηκε σε ένοπλη σύγκρουση με τις κυβερνητικές δυνάμεις να υποστηρίζονται από τους Βρετανούς. Οι συγκρούσεις κράτησαν ένα μήνα, και ονομάστηκαν Δεκεμβριανά ή μάχη της Αθήνας. Το ΕΑΜ ηττείται. Αυτή είναι και η πρώτη φάση της εμφύλιας σύγκρουσης.

Κύρια αιτία του εμφυλίου πολέμου που ακολουθεί ήταν οι αντίθετες απόψεις που υπήρχαν για το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας.

Το Φεβρουάριο του 1945 υπογράφεται η συμφωνία της Βάρκιζας που προβλέπει διάλυση του ΕΛΑΣ, μερική αμνηστία, δημιουργία εθνικού στρατού, δημοψήφισμα για την επάνοδο ή όχι του βασιλιά και απομάκρυνση από τον κρατικό μηχανισμό των συνεργατών των κατακτητών. Η συμφωνία όμως δεν εφαρμόζεται και γίνονται διώξεις αριστερών πολιτών. Το ΚΚΕ απέχει από τις εκλογές στις οποίες νικούνε οι φιλοβασιλικοί.

Η επίθεση ενόπλων κομμουνιστών στο αστυνομικό τμήμα του Λιτόχωρου αποτέλεσε την αφορμή για τη δεύτερη φάση του εμφυλίου. Το 1946 ο Γεώργιος Β΄επανέρχεται στην Ελλάδα. Στην ύπαιθρο οργανώνεται από αριστερούς ο Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας. Οι ΗΠΑ επεμβαίνουν ανοιχτά, βοηθώντας την κυβέρνηση εναντίον των κομμουνιστών, για να περιορίσουν τη σοβιετική επιρροή. Δημιουργούνται στρατόπεδα συγκεντρώσεως όπου εξορίζονται οι αριστεροί (Μακρόνησος).Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ κηρύχθηκαν παράνομα. Τελικά τον Αύγουστο του 1949 τελειώνει ο εμφύλιος με νίκη του κυβερνητικού στρατού.

Τα αποτελέσματα του εμφυλίου ήταν 50.000 νεκροί, 80.000 πολιτικοί πρόσφυγες, 700.000 άνθρωποι που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, υλικές ζημιές. Το σημαντικότερο όμως ήταν το βαθύ χάσμα ανάμεσα στους Έλληνες που σφράγισε τη μεταπολεμική κοινωνία.

Τα κυριότερα προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1949-1963)

Στη μετεμφυλιακή Ελλάδα το βασικότερο πρόβλημα ήταν η δυσλειτουργία του πολιτεύματος. Οι αριστεροί διώκονταν, το κράτος απαιτούσε «δηλώσεις νομιμοφροσύνης», οι ΗΠΑ και η μοναρχία επενέβαιναν διαρκώς στα πολιτικά πράγματα. Το παρακράτος ανθούσε. Οι κυβερνήσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Το 1955 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ιδρύει την ΕΡΕ και κυβερνά μέχρι το 1963. Το 1951 ιδρύεται η ΕΔΑ, νόμιμο αριστερό κόμμα και το 1961 η Ένωση Κέντρου από τον Γεώργιο Παπανδρέου .

Παράλληλα αναπτύχθηκαν κοινωνικοί αγώνες για δημοκρατικές ελευθερίες, βελτίωση της οικονομικής ζωής και αύξηση δαπανών για την εκπαίδευση. Τότε δολοφονείται ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης από παρακρατικούς. Ο Καραμανλής παραιτείται λόγω προβλημάτων με τα ανάκτορα.

Οικονομικά η χώρα μας αυτή την περίοδο είχε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Έγιναν έργα υποδομής, ξένες επενδύσεις και ξεκίνησε η διαδικασία ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Ταυτόχρονα πολλοί Έλληνες μεταναστεύουν τόσο προς την Αθήνα όσο και προς το εξωτερικό.

Το 1948 τα Δωδεκάνησα ενσωματώνονται στην Ελλάδα.

Ο κυπριακός αγώνας (1955-1960)

Το 1955 οι Κύπριοι ξεκινάν ένοπλο αγώνα κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας. Το 1959 γίνεται η Κύπρος ανεξάρτητο κράτος με εγγυήτριες δυνάμεις την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία. Πρώτος πρόεδρος της Κύπρου ήταν ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος.